Stress
Stress is een lichamelijke en geestelijke reactie op prikkels van buitenaf. Het dient als een soort alarm om onze energie en aandacht tijdelijk om te leiden naar de hersengebieden of lichaamsdelen die dat op dat moment het meest nodig hebben.
Als overlevingsmechanisme is het erg nuttig, maar in onze complexe maatschappij zijn er steeds meer prikkels die tot een stressreactie kunnen leiden. Bijvoorbeeld een nieuwe baan, relationele spanningen of geldzorgen. Stress kan daardoor chronisch worden, met alle lichamelijke en fysieke gevolgen van dien.
Welke gevolgen heeft stress?
Stress kan ontstaan door angst, langdurige mentale inspanning, eisen waaraan je niet kan voldoen of spanning. Korte periodes van stress helpen om mensen snel tot actie aan te zetten.
Chronische (langdurige) stress heeft een negatief effect. je ervaart het dan steeds meer als een zware last. Chronische stress belemmert het functioneren van de prefrontale cortex die zorgt voor een goede werking van de executieve functies. Die executieve functies besturen het handelen en gedrag van mensen. Ook dragen ze bij aan het maken en uitvoeren van plannen. Wanneer de executieve functies niet meer goed werken, hebben mensen meer moeite om aan de lange termijn te denken. Ze kunnen daardoor de gevolgen van hun gedrag en handelen moeilijk inschatten. Het komt vaak voor dat mensen hierdoor meer bij de dag gaan leven, vooral met de korte termijn bezig zijn. Minder god werkende executieve functies zorgen ook weer voor stress.
Stress ondermijnt ook het vertrouwen dat mensen hebben in zichzelf en hun capaciteiten om bepaald gedrag te vertonen. En het zorgt ervoor dat ze minder goed kunnen omgaan met onverwachte gebeurtenissen. Chronische stress vermindert overzicht, controle over eigen emoties, doorzettingsvermogen en acceptatie van hulp.
Hoe hangen schulden en stress samen?
Financiële problemen en schulden zorgen bij veel mensen voor stress. Het puzzelen met geld en de angst voor nieuwe rekeningen of deurwaardersbezoek versterkt dat. Mensen kunnen in een neerwaartse spiraal terecht komen.
Hoewel niet iedereen zich daar van bewust is, kan chronische stress door financiële problemen een verlammende werking hebben. Mensen ondernemen geen stappen meer om iets aan hun problemen te doen. Ze kunnen niet meer logisch nadenken en zijn niet met de lange termijn bezig. Het wordt bijna onmogelijk om initiatieven te nemen omde financiële problemen en schulden te lijf te gaan. Hierdoor verergeren de problemen en blijft het gevoel van stress aanwezig.
Professionals moeten inzicht hebben in wat schaarste en chronische stress met mensen doen. Ze moeten in een hulpverleningstraject in ieder geval geen extra stress toevoegen, maar mensen bewust maken van de effecten van chronische stress op hun denken en handelen.
Meer weten? Bekijk dan de pagina over werkzame elementen bij stress, waaronder psycho-educatie.
Ariely, D. & Kreisler, J. (2017) Geld en gedrag: Hoe je de pscyhologie van geld in je voordeel kan gebruiken. Amsterdam: Maven Publishing.
Jungmann, N. et al. (2020). Psycho-educatie bij de aanpak van financiële problemen. Lectoraat Schulden en Incasso Hogeschool Utrecht Kenniscentrum Sociale Innovatie.
Mullainathan, S., & Shafir, E. (2020). Schaarste, hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen. Amsterdam, Nederland: Maven publishing.
Vinski, M. T., & Watter, S. (2013). Being a grump only makes things worse: A transactional account of acute stress on mind wandering. Frontiers in Psychology, 4, Article 730. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2013.00730
Williams, P. G., Tinajero, R., & Suchy, Y. (2017). Executive Functioning and Health. Oxford Handbooks Online (pp. 1-53). Oxford University Press.